ARTYSTYCZNA WYMIANA MIĘDZY POKOLENIAMI

Współpraca z mentorem, jako sposób na rozwój i naukę lepszego wykorzystywania własnego potencjału był szanowaną praktyką już w starożytności. Mentoring w sztuce, z perspektywy historycznej był powszechnie akceptowanym etapem rozwoju artysty. Później ta praktyka została zaniedbana. Obecnie mentoring ponownie zyskuje popularność jako metoda skutecznego kształcenia nie tylko w dziedzinie sztuki, ale również w biznesie i edukacji.

Firma Rolex ma mocną wizję rewitalizacji mentoringu w sztuce. Inicjatywę Rolex Mentor and Protégé Arts firma rozpoczęła w 2002. Rolex postawił sobie ambitny cel – wniesienia znaczącego wkładu do sztuki na całym świecie poprzez umożliwianie rozwoju młodym, wyjątkowym artystom i łączeniu ich z wielkimi doświadczonymi mistrzami na rok twórczej współpracy „jeden na jeden”. - Dwuletni program Rolex Mentor and Protege Arts pomaga utrwalić artystyczne dziedzictwo i poczynić wyjątkowy i trwały wkład w sztukę – twierdzi Patrick Helniger, dyrektor generalny Rolex.

Rolex zaprasza doświadczonych, uznanych, starszych artystów z dziedziny tańca, filmu, literatury, muzyki, teatru i sztuk wizualnych i łączy ich w pary z utalentowanymi młodymi artystami. Każda para wspólnie określa najbardziej dla siebie efektywny sposób współpracy. Mentorzy wybierani są przez radę doradców złożonych z najważniejszych nazwisk w poszczególnych dziedzinach sztuki. Wśród doradców zasiadali m.in.: Pina Bausch, Carlos Saura, Alfonso Cuaron, Anish Kapoor, Elizabeth LeCompte, Robert Wilson. To oni wybierają mentorów, którzy określają jakiego typu ucznia poszukują. Potem inna komisja szuka młodych artystów i zaprasza ich na spotkanie z mentorami. Mentorzy wybierają ostatecznie ucznia, którego sami zapraszają do współpracy ze sobą.

Każdy podopieczny otrzymuje roczną dotację w wysokości 25.000 USD, dodatkowo pokrycie kosztów podróży i innych ważnych wydatków. Kolejne 25.000 USD jest dostępne dla każdego protegowanego po roku jako grant na stworzenie nowego utworu, publikacji lub przedstawienia. Każdy opiekun otrzymuje honorarium w wysokości 50,000 USD.

Po skończeniu dwuletniego mentoringu, Rolex nadal śledzi postępy absolwentów swojego programu i pomaga promować ich twórczość. W najnowszej edycji pojawił się polski akcent. W kategorii: teatr, wybrany został młody, obiecujący reżyser Michał Borczuch, którego mentorem jest słynny francuski reżyser filmowy i teatralny – Patrice Chereau (m. in. „Królowa Margot”).

Do tej pory w programie uczestniczyło już 173 artystów, liderów świata sztuki i ludzi kultury, w tym: 54 doradców, którzy pomogli wybierać mentorów i 91 nominujących, którzy pomogli wybrać protegowanych. Uczestnicy programu pochodzą z całego świata, budując wspólnotę artystów, obejmującą obecnie 39 krajów.

Inną ciekawą organizacją wykorzystującą artystyczny mentoring w swojej pracy jest MAWA z Kanady. Organizacja ta realizuje swoje programy mentoringu wyłącznie z kobietami a ich programy skierowane są do artystek wizualnych. Starsze artystki dzielą się swoim doświadczeniem i wiedzą z młodszymi. Poprzez mentoring tworzą żywe, wykwalifikowane społeczności, wspierające potem artystki we wszystkich fazach ich kariery. - Mentoring to dawanie i branie. Jestem mentorką ale czasami zastanawiam się, kto tak naprawdę mentoruje kogo? Uczę się bardzo dużo od osoby, której jestem mentorem. To bardzo ważne, aby zachować otwarty umysł, słuchać i wymieniać pomysły – mówi Aganetha Dyck, jedna z mentorek.

Program Mentorship prowadzony przez MAWA jest całorocznym programem, w którym starsze artystki dzielą się swoim doświadczeniem z artystkami rozwijającymi się. Został on zaprojektowany, aby pomóc im rozwijać umiejętności i określać cele, a także zapewnić dostęp do odpowiednich zasobów i znalezienia wsparcia w realizacji projektów. Oprócz relacji „jeden na jeden” z mentorką, program zapewnia grupie protegowanych spotkania i warsztaty grupowe. Mentorki spotkają się z protegowanymi na 5 godzin w każdym miesiącu, a cała grupa protegowanych spotyka się na 3 godziny. Spotkania te mają charakter krytycznych dyskusji, wspólnych wizyt w galeriach i innych sposobów intensywnej wymiany i wsparcia. Młode artystki są wybierane na podstawie jakości i potencjału zgłoszonych projektów.

Poza rocznym programem, MAWA ma również krótki program Minimentoringu – trzytygodniowych intensywnych sesji z mentorem. Minimentoring może być zorganizowany wokół tematu projektu, jego strony formalnej lub wykorzystaniu konkretnego medium.

Dlaczego działania mentoringowe MAWy są dedykowane wyłącznie kobietom? Założycielki organizacji argumentują na stronie, że twórczość kobiet nadal jest dużo rzadziej obecna w zbiorach publicznych galerii sztuki niż twórczość mężczyzn. Kobiety rzadziej również są obsadzane na stanowiskach kierowniczych w dużych galeriach publicznych. Na zwykłych stanowiskach pracy w instytucjach związanych ze sztukami wizualnymi też spotykamy mniej kobiet, mimo że są stanowią one większość wśród studentów kierunków plastycznych na akademiach sztuk. I chociaż kobiety stanowią większy odsetek praktykujących artystów wizualnych w Kanadzie (54%), mają wciąż niższe dochody. Średni kanadyjski artysta zarabia 24.400 dolarów na rok, podczas gdy średnia kanadyjska artystka zarabia 13.800 dolarów na rok. Poza tym mentorki MAWy stwarzają bezpieczną przestrzeń swoim podopiecznym do badania kwestii seksualności, płci i tożsamości współczesnej kobiety.

Podane przykłady są tylko jednymi z wielu sposobów wykorzystania mentoringu w pracy z artystami. W obu przypadkach doświadczeni twórcy pomagają młodszym kolegom wejść i odnaleźć się w często skomplikowanym świecie zawodowej sztuki. Relacje te oparte są przede wszystkim na wzajemnym zaufaniu i indywidualnym kontakcie. Starsi dzielą się swoim doświadczeniem a młodsi pokazują im jak zmienia się współczesna wrażliwość i otaczający nas świat. Przestrzeń sztuki staje się w procesie mentoringu świetnym obszarem do prawdziwej międzypokoleniowej wymiany wiedzy, poglądów, inspiracji, odczuć, przemyśleń, metod – do prawdziwego spotkania dwóch generacji.

* zdjęcia pochodzą z projektów realizowanych w ramach programu "Seniorzy w akcji"